81. Ուշադրություն դարձրո՛ւ Ա ե Բ խմբերի բառերի կազմությանը. փորձի´ր բացատել տարբերությունը:
պարզ
Ա. Մարդ, տեր, սիրտ, կապույտ, արքա, ծաղիկ, կատու, բարի:
բարդ
Բ. Մարդասեր, Տիրամայր, սրտատրոփ, կապտավուն, արքայական, ծաղկել, կատվազգի, բարերար:
82. Տրված բառերը բաժանի´ր երկու խմբի (տե´ս 81-րդ վարժությունը): Ուրախություն-ածանցավոր, նկար-պարզ, գլուխ-պարզ, փետրագնդակ-բարդ, հինգ-պարզ, ուրախ-պարզ, նորություն-ածանցավոր, փետուր-պարզ, շյուղ-պարզ, երկմտություն-ածանցավոր,շաբաթական-ածանցավոր, գրպան-պարզ, քաղաք-պարզ, օրացույց-բարդ, գլխակորույս-բարդ, անուն-պարզ:
83. Ի՛նքդ անվանիր 81-րդ վարժության բառերի շարքերը (ընդհանուր անուններ գտի´ր բառաշարքի համար) և տրված նախադասությունները լրացրո´ւ:
Ա խմբում պարզ բառեր են, որովհետև կազմված են մի արմատից և չունեն ածանց:
Բ խմբում բարդ բառեր են, որովհետև կազմված են մեկից ավելի բառերից և ածանցներից :
85. Պարզ և բաղադրյալ բառերը տեղադրի´ր տրված նախադասությունների մեջ և նախադասությունները լրացո´ւ:
Այն բառերը, որոնց մեջ հնարավոր չէ առանձնացնել բառ կազմող իմաստակիր մասեր, պարզ բառեր են. օրինակ՝ ծով, նկար, դուռ,մատ,շյուղ,սարդ:
Այն բառերը, որոնք հնարավոր է բաժանել բառ կազմող իմաստակիր մասերի,բաղադրյալ բառեր են. օրինակ՝ հեռախոս – հեռ + ա + խոս, բարկություն – բարկ + ություն, դեղատուն,ծաղկաման, հարստություն:
86. Տրված բառերի րնդհանուր մասերը գտի՛ր, դրանց ուղիղ ձևերը գրի´ր և տրված բառերը բացատրի´ր:
Օրինակ՝
բարեսիրտ, բարեկամ, բարեսեր, բարետես: – Բարի:
Բարեսիրտ – բարի սիրտ ունեցող:
Բարեկամ – բարին կամեցող:
Բարեսեր – բարին (բարի բան) սիրող:
Բարետես – բարի (գեղեցիկ) տեսք ունեցող:
ա) Կտցաձև, կտցահարել, կտցաչափ-կտուց
կտցաձև-կտուցի ձևով
կտցահարել-կտուցով հարվածել
կտցաչափ-կտուցի չափ
բ) Ուղղագրություն, ուղղագիծ, ուղղամիտ, ուղղություն-ուղիղ
ուղղագրություն-ուղիղ(ճիշտ) գրություն
ուղղամիտ-ուղիղ մտածող
ուղղագիծ-ուղիղ գծով
87. Պարզի´ր, թե Ա և Բ բառախմբերն ի՞նչ սկզբունքով են կազմված: Այդ բառախմբերը լրացրո´ւ:
Ա. Ջրառատ, ջրային, ջրկիր, ջրվեժ, հողագործ, հողեղեն, հողոտ, անհող,կաթնաման, ջրաման, հացաման։
Բ. Ջուր, հող,աման:
88. Արմատ բառի քեզ հայտնի իմաստը (կամ իմաստները) գրի´ր: Փորձի´ր բացատրել, թե իեչո՞ւ Է անաստղ, աստղային, աստղիկ, աստղոտ բառերի աստղ մասը համարվում արմատ:
Աստղ բառը համարվում է արմատ,քանի որ բառի իմաստն է կազմում։
89. Բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր: Արմատներն ինչո՞վ են միանում: Մարդամոտ, լուսամուտ, ծնողասեր, գորգագործ, փառատոն:
Մարդամոտ-մարդ+ա+մոտ
լուսամուտ-լույս+ա+մոտ
ծնողասեր-ծնող+ա+սեր
գորգագործ-գորգ+ա+գործ
փառատոն-փառք+ա+տոն
90. Տրված արմատներով բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր:
Սառն (սառ), միտ (մտ), մուր (մր):
սառնություն, սառնաշունչ,սառնասիրտ,
մտավոր, մտածել,մտամոլոր,միտք
մուր-մրոտ
91. Տրված բառերը կազմող մասերն առանձնացրո՛ւ: Արմատներն ընդգծիր:
Օրինակ՝
մայրություն – մայր + ություն
անամոթ – ան + ամոթ:
Ամպոտ-ամպ+ոտ,
քարոտ-քար+ոտ,
օդային-օդ+ային,
անշնորհք-ան+շնորհք,
դժգոհ-դժ+գոհ,
հեռավոր-հեռու+ավոր,
բարություն-բարի+ություն,
գրավոր-գլխ(գլուխ)+ավոր
անորոշ-ան+որոշ
տհաճ-տ+հաճ
92. Ամեն շարքից մի բաղադրիչ ընտրի´ր և բաղադրյալ բառեր կազմի´ր (քանիսը կստացվի):
Ա.Թութ, կարմիր, փուշ, ոսկի, տուն, գույն, կաթ(ն), խորհուրդ:
Բ.Ան-, -յա, -ենի, -ոտ, -արան, -ավուն, -եղեն, -ավոր:
թթենի,կարմրավուն,փշոտ,ոսկեղեն,անտուն,գունավոր,կաթնեղեն,խորհրդավոր
93. Նախորդ վարժության Ա և Բ խմբերի տարբերությունը բացատրի´ր : Ինչպ՞ես կանվանես Բ խմբի մասնիկները:
Բ խմբի մասնիկները անվանվում են վերջածանցներ և նախածանցներ։
94. Ամեն շարքից մի բաղադրիչ ընտրի՛ր ե կազմի՛ր բաղադրյալ բառեր:
Ա. Գետ, կանչ, լույս (լուս), գիր (գր), սիրտ (սրտ), միտ:
Բ. Ան-, -ավոր, -ել, -ակ, -֊ք, -ոտ:
Գետակ,կանչել,լուսավոր,գիրք,անսիրտ,միտք
95. Բ խմբի մասնիկները (վարժ. հ. 92 և 94) ածանցներ են: Փորձի՛ր բացատրել, թե ի՞նչ է ածանցը:
Ածանցները մասնիկներ են,որոնք դրվում են բառի կամ սկզբից կամ վերջից ,որն էլ փոխում է բառի իմաստը։